Ҳамеша чун сухан аз кӯҳҳои баландтарин олам меравад, аз Эверест ёд мекунанд. Вале на ҳама медонанд, ки муъҷизаи олам бо ҳамин хотима наёфтааст. Ҳоло номи баландтарин қулла ё кӯҳ мансуб ба Мауна-Кеа (анг. Mauna Kea-кӯҳи сафе”) аст, ки аз умқи уқёнус то ба 10 км сар кашидааст. Ин кӯҳ дар ҷазираҳои Гавай воқеъ аст ва донишмандони ҳадс мезананд, ки он 10 километр баландӣ дорад.

Аз охирин фаврони отшафишонии он 4600 сол мегузарад ва Созмони геологии Амрико соли 2012 онро дар дараҷаи “муътадил” қарор дод ва аз ҷумлаи вулқонҳои хомӯш ба шумор меравад. Аз нуқтаи назари шароити муҳити зист дорои ду гуна обу ҳавои кӯҳистонӣ дар қулла ва ҷангалӣ дар дома мебошад. 

Уқёнусшинос Александр Осадчиев мегӯяд Мауна-Кеа дар тӯли садҳо ҳазор сол ба шарофати мавҷи гарме, ки аз қаъри Замин боло мешавад, шакл гирифтааст. Ин раванд вулқонҳоро ба вуҷуд меорад ва агар ба рушди худ идома диҳанд, аз қаъри уқёнус боло намудор мешаванд ва ҷазираҳои навро шакл медиҳанд.  

Нуқтаи гарми Гавай 85 миллион сол инҷониб фаъол аст ва тӯли ин солҳо знҷираи оташфишонҳоеро ташкил кардааст, ки ба самти кмчатка равон аст. Наздик ба 40 миллион сол пеш самти ҳаракати ин занҷира тағйир ёфт ва вулқонҳои нав дар ҷанубу-шарқ арзи вуҷуд карданд. 

«Нуқтаи гарми Гавай қишри уқёнусро муддати ин 85 миллион сол ба бод медиҳад ва дар ин муддат Силсилаи кӯҳҳои зериобии Императории Гавай ба дарозии 5800 километр шакл гирифтааст”, - мегӯяд уқёнусшинос Александр Осадчиев. 

Имрӯз дар доманаи Мауна-Кеа оташфишони нави Лоихи ба вуҷуд меояд. Ҳоло баландии он наздик ба 1 километр аст, вале баъди 100 ҳазор сол он метавонад аз қаър ба рӯи уқёнус намудор шавад ва Гавай соҳиби боз як ҷазираи нав шавад. 

Баъди ин релйефи Замин то чи андоза дигаргун мешавад? Оё Лоихи метавонад даъвогари баландтарин кӯҳи олам шавад? Олимон ба ин ду суол метавонанд танҳо баъди мушоҳидаи равандҳое посух диҳанд, ки сайёраи моро дар ин миллионҳо сол ба вуҷуд овардаанд.  

МАНБАЪ: ходим калони илмии Институти уқёнусшиносии АИР, мудири озмоишгоҳи уқёнусшиносии арктикӣ, доктори илмҳои физика-математика Александр Осадчиев. 

Матлаб 18-уми марти соли 2025 дар poisknews.ru нашр шудааст. 

   Таҳияи Бобоҷон Шафеъ