Дар миқёси даҳсола, тағирёбии иқлим метавонад аз таъсири мутақобилаи атмосфера ва уқёнусҳои ҷаҳонӣ ба вуҷуд ояд. Тағйирёбии зиёди иқлим, аз ҷумла ларзишҳои ҷанубии Эл-Ниню ва ларзишҳои Атлантикаи Шимолӣ ва Арктикӣ, қисман ба далели қобилияти захира кардани энергияи гармии уқёнусҳои ҷаҳонӣ ва ҳаракати ин энергия ба қисматҳои гуногуни уқёнус ба амал меояд.
Дар миқёси васеътар, гардиши термохалин12 дар уқёнусҳо ба амал меояд, ки дар тақсимоти гармӣ нақши калидӣ дорад ва метавонад ба иқлим таъсир расонад.
“ПАРАДОКСИ ХУРШЕДИ ҶАВОНИ КАМНУР”
“Парадокси Хуршеди ҷавони камнур” (анг. Faint young Sun paradox) – мухолифати ошкори байни мушоҳидаҳои об дар оғози таърихи пайдоиши Замин ва интизори ахтрофизикиро нишон медиҳад, ки хуруҷи Хуршед дар тӯли он даврон фақат 70 дарсад шадидтар аз даврони муосир аст. Модели стандартии эволютсияи ситораҳо ин нуқтаи назарро тайид мекунад, ки 4 миллиард сол пеш Хуршед назар ба имрӯз тахминан 30% камтар нур мепошид. Дар ин ҳол об дар рӯи Замин метавонист пурра ях бандад. Дар шароити яхбандии сартосарӣ эҳтимолан ҳаёт наметавонист шакл гирад ё ба вуҷуд ояд. Дар ҳоле, ки таҳқиқоти геологии таҳшинҳои гунаҳои давраи архей нишон медиҳад, ки дар ин давра Замин дорои иқлими намнок ва гарм буд.
Далели ин парадокс метавонад таъсироти гулхонаӣ бошад, ки дар таърихи бостонии Замин амал мекард ва дорои консентратсияи баланди газҳои вулқоние чун ангидриди карбон ва метан буд. Бори аввал ин модел аз ҷониби донишмандони Иттиҳоди Шӯравӣ Л.М.Мухин ва В.И. Мороз пешниҳод ва таҳлил шуда буд. Таъсири гулхонаӣ метавонист омехтаи нитроген ва оксигенро таъмин кунад. Ин донишмандон ба ин назар буданд, ки нитроген дар он замон дар Замин бештар аз имрӯз буд.(Манбаъ: Космос-журнал: Теплое столкновение. Дата обращения: 26 февраля 2013. Архивировано 7 марта 2013 года. https://www.cosmos-journal.ru/articles/1441/)
Дар фазои даврони архей миқдори нитроген ва метан бештар буд ва ҳатто аммиак низ дар ин ҷамъ ҳузур дошт. Таркиби аммиак бар асари таъсири нурҳои ултрабунафшӣ ба осонӣ хароб мешавад, ин аст ки ин унсури кимиёвиро шомили газҳои гулхонаӣ намекунанд.
Фарзияҳои алтернативие, ки ба мавҷудияти гармии кофӣ барои пайдоиши ҳаёт ва рушди он таъкид мекунанд, инҳоянд:
- Нурҳои гарми қишри замин дар раванди сард шудан баъди гармӣ бар асари бархӯрди протопланета (пешсайёра) (протопланета) ва фишори ҷозиба. Гармии вулқонӣ ва манбаъҳои гармӣ низ ба ин шомил мешаванд.
- Тағйири сохтори манзумаи Шамсӣ, ки дар натиҷа Замин наздиктар ба Офтоб пайдо шуд.
- Тағйирот дар ҷойгиршавӣ ва майдони қитъаҳои сайёра.
Дар Миррих низ нишонаҳои иқлими гарм ва намнок мушоҳида шудааст ва ин падида барои илм як кашфиёти фавқулода дониста намешавад, чун хеле барвақт дар ин бора хабар дода шуда буд. Дар як ноҳия ҷой гирфтани танӯраҳои синну солашон гуногун бозгӯкунандаи равандҳои бодхӯрдагӣ маҳсуб мешаванд. Барои танӯраҳои қадим дар қиёс ба танӯраҳои нави вулқонӣ суръати нисбатан баланди эрозия хос аст. Аз ин ва мушоҳидаҳои дигар метавон хулоса кард, ки дар марҳилаҳои аввали зуҳури худ Миррих дорои об буд.
Таҳияи Бобоҷон Шафеъ
