Наздик ба 80 дарсад организмҳои зиндаи Замин бар асари фоҷеаи умумиҷаҳонии охири давраи перм нобуд шуд. Аммо донишмандон ахиран ба ин натиҷа расиданд, ки олами рустаниҳо метавонист ин рӯйдодро бо талафоти камтар аз сар гузаронад.

Бозёфтҳои сангшудаи ахир имкон медиҳад тахмин кард, ки маргумири умумӣ, ки аз рӯи Замин 80% намуди организмҳои зиндаро наздик ба 250 миллион сол пеш аз байн бурд, барои рустаниҳо чандон харобкунанда набуд. Олимон дар Чин минтақаеро кашф карданд, ки нишон медиҳад, олами наботот зоҳиран тавонист аз ин фоҷеа то ҳадде ҷони солим барад. 

Чуноне маълум аст, маргумире, ки охири давраи перм рух дод ва дар илм бо номи “Инқирози бузург ё худ “Р=йдоди инцироз” маълум аст, 251,9 миллион сол пеш рух дода буд. Ин замоне буд, ки минтақаи бузурги Пангея (ПАНГЕЯ - қорае бузурге, ки  то охирҳои давраи полеозой ва мезозой 335-175 миллион сол пеш вуҷуд дошт) дар марҳилаи пош хӯрдан қарор дошт ва қисмати бештари хушкии Замин бо қораҳои навташаккулёфта, ки баҳрҳои камумқ онҳоро аз ҳам ҷудо мекард, мепайваст.

Эҳтимолан ин фалокат дар натиҷаи таркиши пурқуввати вулқон дар ҷинсҳои вулқонии Сибир ба вуҷуд омадааст, ки боиси якбора боло рафтани консентратсияи гази карбон дар атмосфера гардид: тибқи тадқиқоти соли 2021, мизони гази карбон ба 2500 қисм дар як миллион (ppm) расидааст, ки аз 425 ppm ҳозира хеле баландтар аст. Ин боиси гармшавии глобалӣ ва шӯршавии уқёнусҳо гардид, ки экосистемаи баҳру уқёнусҳоро низ хароб кард.

Вазъ дар хушкӣ қобили дарк аст. Ҷинсҳои сангшудаи экосистемаи замин дар охири давраи перм ва аввали триас хеле кам вомехӯранд ва онҳоро танҳо дар чанд гӯшаву канори замин мушоҳида кардаанд.

Макони нави таҳқиқот дар қисмати шимолу шарқии Чини имрӯза аст, ки нишон медиҳад экосистема ҳолати муътадил дошт. Дар ин минтақа аз кураи замин ҷангалзорон бо рустаниҳои пӯшидатухм ва лучтухм ва папоротникҳо нашъунамои хуб дошт. Ҳаддиақал дар ин минтақа мо ҳодисаи инқирози умумиро намебинем. 

Ван Ян, профессори геология ва геофизика дар Донишгоҳи  илм ва технологияи Миссурий, ки аз муаллифни ҳамин таҳқиқот аст, мегӯяд бо ҷумла ҳамкоронаш қабати геологиро дар ноҳияи Синзян, ки мутаалиқ ба даврони инқирози умумибашарӣ буд, мавриди омӯзиш қарор доданд.  Ин минтақаи дар айни замон беоб аз он ҷиҳат беназир аст, ки дар қабатҳои навъҳои он хокистари оташфишонӣ дида мешавад, ки дорои кристалҳои микроскопии сиркон мебошад.  Ин сирконҳо дар таркиби худ унсурҳои радиоактивии уран ва сурб доранд, ки тадриҷан таҷзия шуда, имкон медиҳанд, ки синну соли кристалҳо муайян карда шавад. Ба шарофати ҳамин ҷинсҳои кӯҳӣ дар ин ноҳия нисбат ба манотиқи дигар метавонад дақиқ таърихгузорӣ шавад.

Баъзе ин қабатҳо спора ва гардҳои сангшуда ҳам доранд. Таҳлили ин боқимондаҳо ҳикоят аз он мекунад, ки инқирози умумӣ ба маргумир ва эҳёи баъдии экосистема таъсири чандоне надоштааст. Гуфтанист, ки дар таҳқиқот ивазшавии тадриҷии гунаҳо ба мушоҳида гирифта шудааст.

Хосефина Боднар, палеоботаник (палеоботаника – илм дар бораи набототи қадимии азбайнрафта) аз Донишгоҳи миллии Ла-Плата мегӯяд ин мушоҳидаҳо бо маълумоти бадастоварда дар Африқо ва Аргентина, ки популятсияи рустаниҳо тағйироти муназзам ба намоиш гузаштааст, на нобудии ногаҳонӣ ва эҳёи дубораро мувофиқа карда мешаванд.

Боднар мегӯяд рустаниҳои рӯи замин як қатор мутобиқшавиҳое доранд, ки ба онҳо имкон медиҳад ин гуна фоҷеаҳоро таҳаммул кунанд. Масалан онҳо дорои сохторҳои зеризаминӣ ба мисли решаву поя мебошанд, ки метавонанд муддати дурудароз қобилияти ҳаётӣ дошта бошанд. 

Ин гуна устуворӣ эҳтимолан метавонад дар вусъати навӣ ва эътидол буда бошад. Қаламрави Синтзян замоне бо баҳру дарёҳо пӯшида будааст ва аз соҳилҳо ба масофаи хеле дур ҷойгир шудааст. Навоҳии дигари олам, ки аз зинда мондани рустанҳо дар инқирози саросарӣ шаҳодат медиҳанд, ба мисли Аргентина, низ дар замони перм дар фарохӣ, дур аз экватор ва ҳарорати баланди он ҷойгир шуда буданд. 

Таҳили Ян ва ҳамкоронаш нишон дод, ки иқлим дар ҳудуди Синтзяни имрӯза дар охири давраи перм ва оғози давраи триас то ҳадде хушк буд, вале на ба ин дараҷа, ки бешазорон саросарӣ нобуд шаванд. 

Ба андешаи Девин Хоффман, палеонтолог (деринашинос) аз коллеҷи донишгоҳии Лондон ин метавонад ба ҷойгиршавии ҷуғрофии минтақа вобаста бошад. Организмҳои баҳрӣ ба шӯршавии уқёнусҳои осебпазир буданд, вале тағйири иқлим дар хушкӣ нобаробар сурат гирифт ва ба маркази Пангея бо биёбоншавии васеъ таъсири калон расонд. 

Ин баёнгари он аст, ки зинда мондан эҳтимолан дар минтақаҳои муътадил имконпазир буд.

Натиҷаҳои бадастомада мавриди баҳс қарор гирифт, ки оё метавон гуфт, ки инқирози умумҷаҳонӣ ба ҳамин тартиб сурат гирифта буд? Роберт Госталдо, профессори фахрии геологияи коллеҷи Колби пешниҳод кард, ки ин рӯйдодро “буҳрон дар хушкӣ” номанд, на маргумири сартосарӣ. 

Натиҷаи ин таҳқиқот ахиран дар маҷаллаи илмии Science Advances чоп шуд.

Манбаъ: Сомонаи https://poisknews.ru